İş sağlığı ve güvenliğinin önem kazanmasıyla birlikte iş literatürüne yönetmeliklerle belirlenen yeni kavramlar dahil olmuştur. Patlamadan korunma dökümanı da önem verilen iş güvenliği konuları arasında yer almaktadır. Belgenin bulundurulması bazı işletmelerin niteliğine bağlı olarak zorunlu hale getirilmiştir. Ayrıca bu belgenin yönetmelikle belirlenen prosedürler dahilinde hazırlanması gerekmektedir. Dokümanın hazırlanması özenle yürütülmesi gereken bir süreç olduğu için, işletmelerde belgeyi hazırlayacak olan kişilerin patlamadan korunma dökümanı eğitimi alması fayda sağlayacaktır. Genellikle birkaç güne yayılan ve kapsamlı içeriklere sahip olan eğitimler sayesinde ilgili kişiler patlamadan korunma dokümanı oluşturulması konusunda yetkin duruma gelmektedir. Eğitime katılacak kişilerin belirli meslek gruplarında yer alması gerekmektedir. Bunlar;

• İş sağlığı ve güvenliği uzmanları ve adayları,
• Fizik, biyoloji ve kimya bölümünden mezun olanlar,
• Mühendisler,
• Tehlikeli madde güvenlik danışmanları şeklinde sıralanabilir.

Patlamadan Korunma Dökümanı Nedir?

Patlamadan korunma dökümanı yönetmelik çerçevesinde belirlenen ve niteliğine bağlı olarak patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan işletmelerde hazırlanması zorunlu olan bir belgedir. Dokümanın herhangi bir risk durumu söz konusu olmadan önce hazırlanmış olması, yaşanacak zararın minimum düzeye indirilmesi açısından fayda sağlar. Patlamadan korunma dökümanı zorunluluğu, acil durum anında nasıl davranacağını bilen personeller sayesinde can ve mal kaybının önüne geçebilmek amacıyla getirilmiştir. Yönetmeliğe göre, zorunluluk kapsamında yer almasına rağmen dokümanı bulundurmayan işletmeler için maddi yaptırımlar uygulanmaktadır.

Peki, patlamadan korunma dökümanı nerelere hazırlanır? Yönetmeliğe göre bu yerler, tehlikeli yerler ve patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan yerler olarak sınıflandırılmaktadır. İşletme bünyesindeki yanıcı ve patlayıcı hava birleşimlerinin patlama meydana getirme ihtimali olduğunu belgelendiremezse bu maddeler riskli olarak değerlendirilir ve bu sınıfa giren işletmelerin de PKD bulundurması zorunludur.

Patlamadan Korunma Dökümanı Nasıl Hazırlanır?

Patlamadan korunma dökümanı kim hazırlar sorusunun cevabı ilgili yönetmelikte detaylandırılmamıştır. Patlamadan korunma konusunda eğitim almış ehil kişilerce yapılabilir notu yer almaktadır ancak ehil kişi kavramı tam olarak açılmamıştır. Bununla birlikte süreci yürütebilecek donanıma sahip kişilerce hazırlanması tavsiye edilmektedir.

Patlamadan korunma dökümanı hazırlama deneyimli kişilerce titizlikle yürütülmesi gereken bir süreçtir. Bir dizi prosedür takip edilerek hazırlanması gereken dokümanda zone belirlenmesi, tehlikeli bölge genişlik belirlemesi, toz salım kaynak belirlemesi gibi işlemlerin yer alması gerekmektedir. PKD hazırlanması işverenin sorumluluğundadır ve işletme içerisinden yetkin bir kişiyle birlikte PKD konusunda uzman kişilerle süreci yürütmek sağlıklı olmaktadır. AYA OSGB işletmelerin için PKD uzman kadrosu ile doküman hazırlama hizmeti sunarak risklerinizi minimuma indirmeyi amaçlamaktadır.

Patlamadan Korunma Dokümanı Yönetmeliği

Örnek teşkil eden yerler başta olmak üzere tüm bu yanıcı malzemeleri bulunduran işyerlerinin doküman hazırlaması büyük bir önem arz etmektedir. Patlamadan korunma dokümanı hazırlama programı yönetmeliği kapsamında uyulması zorunlu içerikleri şu şekilde özetlemek mümkündür.

Patlamadan korunmayı sağlamak amacıyla tüm koşulların istisnasız bir şekilde yerine getirilmesi, patlama bakımından güvenliğin sağlanmasının kanıtlandığı, patlamadan korunma konularında eğitim almış ve daha deneyimli kişiler tarafından patlayıcı ortamların bu tür olası tehlikelerinden çalışanlarını koruması hakkında düzenlenmiş olan yönetmeliğin hazırlanması zorunlu tutulmuştur.
Patlamadan korunma dokümanı yönetmeliği kapsamında, çalışanların sağlık ve güvenlik gibi konularında patlayıcı ortam risklerinden korunabilmesi amacıyla asgari yükümlülükler, ‘Patlama bakımından güvenliğin sağlanabileceğinin kanıtlanması gerektiği, patlamadan korunma konularında eğitim almış ve ehil kişiler tarafından yapılması gerektiği ’ ifadesi kullanılmaktadır. Patlamadan korunma dokümanı hazırlayacak olan kişilerin bilhassa hesaplama yöntemlerini biliyor olması, yangın ve patlama oluşumuna sebebiyet verecek ihtimaller, statik elektrik, buhar ve toz patlamaları, gaz gibi alınacak tedbirler hakkında yeterli bilgi -donanıma sahip olması öngörülmüştür. Buna ek olarak,  kimyasallar açısından güvenlik bilgi formunun hazırlanabilmesi veya bu konuya hakim olması gerekli görülmüştür.
Patlamadan korunma dokümanı mevzuat kapsamında 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği konuları gereğince patlayıcı ortamların olası tehlikelerinden çalışanların korunabilmesi hakkında çıkan yönetmelik;
Patlamalardan korunma dokümanlarının, işyerlerinde halihazırda yapılmakta olan risk değerlendirme çalışmalarının bir parçası olduğu düşünülmelidir. İfade edilen bu düşünce ile yola çıkıldığı zaman patlamadan korunma dokümanları hazırlama işlemleri, olası patlama tehlikesi olan faaliyetlerin başlamadan önce yapılması gerektiği bilinmelidir. Patlamadan koruma dokümanı nasıl hazırlanır? PKD’nin yalnızca bir doküman olarak düşünülmemesi gerektiği bilinmelidir. Aynı zamanda bu dokümanların, patlama risklerini de iyi bir şekilde analiz etmeye ve önlemeye yardımcı olan çalışma olarak algılanması gerekmektedir.

Çalışanların patlayıcı ortamlarında olası tehlikelerinden korunması hakkında var olan yönetmelik ayrıca, patlamadan korunma dokümanlarının işe başlamadan önce yapılması gereken ifadeleri belirtmektedir.

Patlamadan korunma dokümanı (PKD) çalışmalarının amacı;

• Patlayıcı ortamlarda oluşabilecek hasarları önlemek,
• Yapılmış olan işlerin doğası gereği patlayıcı ortamlar oluşmasının engellenmesi eğer mümkün değilse patlayıcı ortamların tutuşmasını engellemek,
• Çalışanların güvenliğini ve sağlığını karşılayacak şekilde patlamaların zararlı etkilerini en aza indirerek herhangi bir tedbir almak

sürecini kapsamaktadır. Böyle bir süreç te ancak tüm çalışmaların faaliyetine başlamadan önce tamamlanmasıyla mümkündür. Patlamadan korunma dokümanlarının, düzenli bir şekilde gözden geçirilmesi gerekli olmakla birlikte yönetmeliğe göre, patlamadan korunma dokümanları, (PKD) iş ekipmanlarında veya iş organizasyonlarında tadilat, genişleme veya önemli değişiklikler yapıldığı hallerde tekrardan gözden geçirilerek güncellenmektedir. PKD’ nin yenilenmesinin gerekli olduğu durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• İşyerlerinde yapılan değişikliklerle
• İş makinelerinde yapılması öngörülen değişikliklerle
• Çalışma sürelerinde yapılmış olan değişikliklerle
• Çalışma yöntemlerinde var olan değişikliklerle
• İş yerlerinde ortaya çıkan yangın- patlama-gaz-sıvı kaçağı gibi durumlar sonrasında İşyerlerinin tehlike sınıflarına göre,

risk analizlerinin revize edildiği her durumda PKD yenilenmesi gerekli görülmektedir.

Patlamadan Korunma Dokümanı Geçerlilik Süresi Ne Kadar?

Patlamadan korunma dokümanları, yapılan işlerin niteliklerine bağlı olarak, çalışılan yerlerde olası patlama ihtimali olan işletmeler tarafından hazırlanması gerekli görülmüştür. Hazırlanmış olan dokümanların geçerliliği ise işyerlerindeki çalışma şartlarının niteliği değişmediği müddetçe sürmektedir. Patlamadan korunma dokümanı kaç yılda bir yenilenir? PKD’nın 5 yılda bir düzenlenmesi gerektiği öngörülürken yönetmelikte belirtilmiş olan patlamadan korunma dokümanı eğitimi hazırlama süreçlerine, biyoloji bölümü mezunları, kimya, fizik, iş güvenliği uzman adayları ve tehlikeli madde güvenlik danışmanlarının katılabileceği öngörülmüştür.

Peki “patlamadan korunma dokümanını kim hazırlar?”. Yönetmelik gereği bu sorunun yanıtı ise 6. maddede belirtilmiş olan hususlar kapsamında işveren tarafınca hazırlanmasının gerekli görüldüğü belirtilmiştir.

AYA OSGB, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yanı sıra; alanlarında tecrübeli kimya mühendisi/A sınıfı iş güvenliği uzmanı kadrosu ile ve çalışanların patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunması hakkındaki yönetmelik hükümlerine uygun, “patlamadan korunma dokümanı nasıl hazırlanır?” gibi sorular karşısında hizmetlerini güvenle vermektedir. Buna ek olarak binaların içerisinde yer alan işletmelerde, yangın güvenlik danışmanlığı yangın risk analizi ve yangın eğitimleri, hizmetleri de firma tarafından verilmektedir.

Patlamadan Korunma Dökümanı Kaç Yılda Bir Yenilenir?

PKD, yönetmeliğe uygun olarak işletmelerde işe başlamadan önce hazırlanması gerekir. Patlamadan korunma dökümanı geçerlilik süresi için yönetmelikte net bir süre belirtilmemektedir. Bununla birlikte mevcut dokümanda işletmeyle ilgili bilgilerden herhangi birinin değişikliğinde patlamadan korunma dökümanının güncellenmesi gerekmektedir. Dokümanda yer alan bilgiler işletmenin yer aldığı tehlike sınıfına göre farklılık gösterebilmektedir. PKD hazırlama zorunluluğu olan işverenlerin merak ettikleri konulardan biri de dokümanın fiyatıdır.

Patlamadan korunma dökümanı fiyatı ile ilgili ortalama bir fiyat belirlense de sabit bir ücret politikası uygulanmamaktadır. Fiyat tarifeleri işletme yetkilisiyle iletişim kurulduktan sonra hizmeti veren ilgili firmalar tarafından belirlenmektedir. OSGB firması hizmetlerini tanıtarak beraber çalışacakları uzmanları tanıtmak istedikleri için işletme ile birebir iletişime geçmektedir. Görevle ilgili atanacak olan uzman kişinin belirlenmesi ile birlikte İSG Katip programı üzerinden görevlendirme tanımlanır. Görevlendirmenin ardından onaylanan kişi artık ilgili görevin uzmanı olarak işlemleri yürütmeye başlar.

Patlamadan Korunma Dokümanı Eğitimi Neden Önemlidir?

Patlamadan korunma dokümanları, 30.04.2013 tarihinde yayınlanmış olan 28633 sayılı resmi hükme göre, çalışanların patlayıcı ortamlardaki tehlikelerden korunabilmesi amacıyla ifade edilmiş  yönetmelik düzeyinde hazırlanmaktadır. Patlayıcı ortamların olabileceği ihtimalinin olduğu iş yerlerinin bu kapsamda, patlamadan korunma dokümanları hazırlanması yasal bir zorunluluk olarak öngörülmüştür. Özetle patlayıcı gazlar, sis ve toz, buhar gibi oluşabilecek her türlü iş yerleri için patlamadan korunma dokümanı hazırlama eğitimi (PKD) gerekli görülmektedir. Aşağıda yer alan işlerin yürütülmüş olduğu işyerleri, PKD’nin (Patlamadan korunma dokümanı) hazırlanması gerekli görülen yerlere örnek teşkil etmektedir.

• LPG ve diğer petrol ürünlerinin üretim-dolum- dağıtım tesisleri
• Maden ocakları kapsamında yer alan kömür ve kükürt ocakları
• Nişasta-un-şeker gibi organik patlayıcı tozlara sebebiyet veren iş yerleri
• Zeytinyağı- margarin ve diğer yağ imalathanelerinin bulunduğu işyerleri
• Kimyasal analiz laboratuvarlarının olduğu yerler
• Boya işleminin yapılmakta olduğu ayrıca üretiminden ve depolanmasından sorumlu olan işletmeler
• Boya ve tiner imalathanelerinin bulunmuş olduğu iş yerleri
• Akü imalathaneleri ve şarj yerlerinin olduğu yerler
• Patlayıcı kimyasallar içeren alkol ve bileşikleri ile işlem yapılmış yerler
• Elektrostatik toz boya imalatı yapan işyerleri
• Ham deri imalathanelerinin bulunmuş olduğu yerler
• Atık arıtma tesislerinin olduğu iş
• Tekstil üretim tesisleri
• Kimyasal madde üretmekte olan veya depolamakta olan işyerleri
• LPG, CNG ve akaryakıt tanklarının olduğu işyerleri
• Kâğıt fabrikalarının olduğu yerler
• Alüminyum başta olmak üzere pek çok patlayıcı metal tozlarının oluştuğu iş yerleri
• Ağaç tozunun vs. ortaya çıktığı iş yerleri
• Matbaaların yer almış olduğu işyerleri
• Deterjan imalathanelerinin olduğu yerler
• Atık arıtma tesislerinin bulunmuş olduğu işyerleri
• Hava alanlarının olduğu yerler
• Limanların bulunmuş olduğu yerler
• Güç istasyonlarının konumlanmış olduğu yerler
• Hastane alanlarında yer alan patlayıcı ve yanıcı kimyasalların bulunmuş olduğu alanlar.